روند تشخیص و درمان بیش فعالی adhd چگونه است؟ سوال مریم 28 ساله؛ یکی از مخاطبان وب سایت Adhdyar. به گفته مریم:
هر روز ساعت هشت نیم صبح که وارد دفتر کارم میشم طوماری از کارها و پروژههای عقب افتاده جلوم سبز میشه. استیکی نوتهایی که روی مانیتور لپتاپم چسوبندم، یادداشتها و آلارمهای توی موبایلم و دفترچه یادداشتی که پر از برنامههایی است که هیچ وقت قرار نیست به آنها رسیدگی کنم! وسط حلسات کاری فکرم به جای دیگهای میره، موقع ارسال ایمیل به مشتری، چندین بار تمرکزم رو از دست میدم و ایمیل رو با کلی غلط املایی ارسال میکنم!
ساعت چهار و نیم عصر میشود و پایان تایم کاری؛ اما هیچ کاری به جلو نبردم! همیشه موقع برگشت به خونه به این فکر میکنم که چقدر تنبل، بیعرضه و ناتوانم؛ اما در اعماق وجودم حس میکنم مشکم فقط تنبلی نیست، مساله عمیقتر از این حرفاست.
اگر شما یا فرزندتان هم با چنین مشکلاتی روبهرو هستید و به دنبال آشنایی با بهترین راههای تشخیص و درمان بیش فعالی میباشید، این مقاله مخصوص شماست.
Table of Contents
Toggleتشخیص و درمان بیش فعالی
اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD) وضعیتی است که بر رفتار افراد تأثیر میگذارد. افراد مبتلا به بیش فعالی ممکن است بیقرار به نظر برسند یا در تمرکز مشکل داشته باشند و حتی برخی از آنها رفتارهای تکانشی از خود بروز میدهند.
علائم ADHD معمولا در سنین پایین مشاهده میشود و اغلب زمانی که شرایط کودک تغییر کند (مانند شروع مدرسه و امتحانات) مشهودتر میشوند. بیش فعالی در اکثر مواقع در کودکان زیر 12 سال تشخیص داده میشود و حتی گاهی اوقات در دوران کودکی نیز قابل تشخیص است. گاهی اوقات هم این اختلال در زمان کودکی فرد شناسایی نمیشود و بعداً در بزرگسالی تشخیص داده خواهد شد. علائم ADHD ممکن است با افزایش سن بهبود یابند، اما بسیاری از بزرگسالانی که در سنین جوانی به این عارضه مبتلا شدهاند، همچنان مشکلاتی را تجربه خواهند کرد.
پس هرچه زودتر در هر سنی که فرد باشد، میبایست تشخیص و درمان بیش فعالی را شروع کند.
آیا تشخیص بیش فعالی امکان پذیر است؟
هیچ آزمایش و تشخیص واحدی جهت تشخیص ابتلا ADHD در افراد وجود ندارد؛ پس یک ارزیابی و پایش کامل و جامع برای تشخیص، رد علل دیگر و تعیین وجود یا عدم وجود این اختلال ضروری است. چنین ارزیابیای مستلزم زمان و تلاش زیادی است و باید شامل تاریخچه دقیق و ارزیابی بالینی از عملکرد تحصیلی، اجتماعی، عاطفی و سطح رشد فرد باشد.
انواع مختلفی از متخصصان برای تشخیص و درمان بیش فعالی فعالاند که قادرند ADHD را تشخیص دهند، از جمله روانشناسان بالینی، مددکاران اجتماعی بالینی، روان پرستاران، متخصصان مغز و اعصاب، روانپزشکان و متخصصان اطفال، همه این افراد قادر به تشخیص بیش فعالی و یا حتی درمان آن هستند.
تعیین اینکه آیا یک کودک مبتلا به ADHD است یا نه، فرآیندی پیچیده است. بسیاری از مشکلات بیولوژیکی و روانی شاید علائمی مشابه علائم ADHD داشته باشند. به عنوان مثال، اضطراب، افسردگی و انواع خاصی از اختلالات یادگیری اغلب علائم مشابهی ایجاد میکنند. پس میبایست تاریخچه کامل از والدین و معلمان و در صورت لزوم از کودک گرفته شود. چک لیستهایی برای رتبه بندی علائم ADHD و رد سایر مشکلات باید توسط پزشکان مورد استفاده قرار گیرد و همه اینها راه بهبود را هموارتر خواهند کرد.
آیا به دنبال تسریع روند درمان بیش فعالی کودکان و یادگیری طرز رفتار با بچه های بیش فعال هستید؟ پیشنهاد ما به شما، مشاهده دوره از چالش تا آرامش: پکیج تربیت فرزند بیش فعال، است. پکیج درمانی بیش فعالی در واقع، براساس متد دکتر سلین طراحی شده است. دکتر سلین از موفقترین محققان و درمانگران بیش فعالی در آمریکا و جهان به شمار میرود و مولف کتابهای مرجع در این زمینه است. پس به شما کمک میکند تا مطابق استانداردهای تایید شده توسط مشهورترین روانشناسان دنیا با فرزند خود رفتار کنید. به شما پیشنهاد میکنیم که صفحه درمان بیش فعالی کودکان با چند ترفند ساده را از دست ندهید.
تشخیص برای بزرگسالان نیز شامل جمعآوری اطلاعات از منابع متعدد است که معمولا شامل چکلیستهایی از علائم ADHD، مقیاسهای رتبهبندی رفتار استاندارد، تاریخچه دقیق عملکرد گذشته و حال و اطلاعات بهدستآمده از اعضای خانواده یا افراد مهمی که فرد را به خوبی میشناسند، میباشد. ADHD را نمیتوان تنها از طریق مشاهدات کوتاه مطب یا فقط از طریق صحبت با فرد به طور دقیق تشخیص داد. ممکن است شخص مبتلا همیشه علائم ADHD را در مطب نشان ندهد و فرد متخصص باید تاریخچه کاملی از زندگی فرد بگیرد. تشخیص ADHD باید شامل در نظر گرفتن وجود احتمالی شرایط همزمان نیز باشد.
پزشک باید برای شروع تشخیص و درمان بیش فعالی، به عنوان بخشی از ارزیابی یک معاینه کامل از جمله ارزیابی شنوایی و بینایی را برای رد سایر مشکلات پزشکی که ممکن است باعث ایجاد علائم مشابه ADHD شوند، انجام دهد.
در موارد نادر، افراد مبتلا به ADHD ممکن است اختلال عملکرد تیروئید نیز داشته باشند. تشخیص ADHD در بزرگسالان نیازمند ارزیابی تاریخچه مشکلات دوران کودکی در حوزههای رفتاری و تحصیلی و همچنین بررسی علائم فعلی و راهبردهای مقابلهای است. یک برنامه تشخیصی جامع و کامل قطعا باعث سرعت بخشیدن به روند معالجه خواهد شد.
تشخیص بیش فعالی براساس DSM5
حتما از خودتان میپرسید پزشکان، روانشناسان و روانپزشکان بر چه اساسی ADHD را در افراد تشخیص میدهند. باید بگوییم که همانطور که حدس میزنید، ADHD در افراد بر اساس معیارهای تخشیصی نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) تشخیص داده میشود. DSM-5 نیز توسط انجمن روانپزشکان آمریکا یا APA تهیه و تدوین شده است. پس متوجه شدیم که سازمان روانپزشکان آمریکا DSM-5 را تدوین کرده و در DSM-5 معیارهای تشخیصی ای دی اچ دی آورده شده که منبع اصلی تشخیص تمام پزشکان و روانپزشکان دنیا محسوب میشود. در ادامه معیارهای تشخیصی DSM-5 را که به تشخیص و درمان بیش فعالی کمک میکنند را معرفی میکنیم.
بر اساس معیارهای تشخیص و درمان بیش فعالی از نظر DSM-5، دو نوع از علائم اصلی بیش فعالی توسط این معیارها مورد بررسی قرار میگیرد که اولین بیتوجهی هست که علائم زیر را شامل میشوند. البته لازم به ذکر است که برای تشخیص بیش فعالی در کودکان باید حداقل ۶ علامت برای حداقل ۶ ماه مشاهده بشود. البته باید بگوییم این علائمی که مشاهده میشوند باید طوری باشند که با سطح رشد گروه سنی فرد هماهنگی نداشته باشند و روی عملکردش نیز تاثیر منفی بگذارند. وقتی میگوییم با سطح رشدی فرد سازگاری نداشته باشد، مثلا اینکه یک بچه 12 ساله طبیعتا از نظر سنی جنب و جوش یک کودک 5 ساله را ندارد، در صورتی که جنب و جوش او بیش از حد باشد، میگوییم رفتار و جنب و جوش او با سطح رشدی وی سازگار نیست.
بدین ترتیب معیارهای بیتوجهی DSM-5 را در تصویر آوردیم.
حالا نوبت به علائم بیشفعالی و تکانشگری میرسد. طبق معیارهای DSM-5 برای تشخیص این نوع ADHD هم باید حداقل شش علامت در کودکان به مدت حداقل شش ماه مشاهده شود، در بزرگسالان نیز 5 علامت!
ذکر این نکته لازم است که بعضی از نشانههایی که ذکر کردیم، میبایست در فرد قبل از 12 سالگی ظاهر شده باشند.
علائمی که شد میبایست در دو یا چند وضعیت مثلا خانه، مدرسه و یا محل کار وجود داشته باشند و باید اختلال واضحی در روند زندگی، کار و تحصیل فرد ایجاد کنند.
فراموش نکنید که علائم مذکور نباید علائم مشکل دیگری مثل اضطراب، روانپریشی و یا اختلالات خلقی باشند. در غیراین صورت ممکن است روند تشخیص و درمان بیش فعالی را کمی مختل کند و برای جلوگیری از این مشکل میبایست به پزشکی حاذق مراجعه نمایید.
معرفی معتبرترین ابزارهای روانسنجی ADHD
در این قسمت جدیدترین ابزارهای روانسنجی ADHD برای نوجوان، کودکان و بزرگسالان را به صورت مختصر معرفی میکنیم و در مقالات آینده به معرفی و نقد هرکدام از انها خواهیم پرداخت. این ابزارها راهی برای سرعت بخشیدن به روند تشخیص و درمان بیش فعالی میباشند.
- پرسشنامه درجه بندی SNAP-IV: یکی از بهترین ابزارهایی که برای ارزیابی و اختلال ADHD و اختلال نافرمانی مقابلهای از آن استفاده میشود، پرسشنامه SNAP-IV است و تقریبا مطابق با معیارهای DMS است. این پرسشنامه دارای دو نسخه کامل (90 سوال) و نسخه استاندارد کوتاه شده (26 سوال) است که علائم نقص توجه، بیش فعالی و تکانشگری و نافرمانی مقابلهای را مورد ارزیابی قرار میدهد. اعتبار و روایی این پرسشنامه بالاست و در اعتبار و روایی آن در ایران نیز مناسب گزارش شده است.
- ابزارهای ASRS-6، WURS-25 و CAARS: از ASRS-6 برای غربالگری ای دی اچ دی در بزرگسالان و از دو ابزار دیگر نیز برای ارزیابی علائم ADHD در بزرگسالان استفاده میشود. برای آشنایی بیشتر با این ابزارها، مقاله تست adhd در بزرگسالان چیست را به شما پیشنهاد میدهیم.
پکیج طلایی تربیت فرزند بیش فعال
چالش تا آرامش: پکیج طلایی تربیت فرزند بیش فعال، آموزش والدین برای تربیت صحیح و نحوه صحیح رفتار با کودکان بیش فعال
به تازگی پیشرفت عظیمی در زمینه تشخیص و درمان بیش فعالی صورت گرفته است و از روشهای نوینی برای تشخیص ای دی اچ دی استفاده میشود. برای مثال راهکاری جدید در سال 2025 توسط محققان یکی از دانشگاههای معتبر کره جنوبی کشف شد. آنها با بهرهگیری از هوش مصنوعی AI و از طریق تصویر برداری شبکیه چشم، اقدام به غربالگری ADHD نمودند. این روش از طریق تصویر برداری شبکیه چشم و تحلیل نتایج آن با الگوریتمهای ماشین لرنینگ (یادگیری ماشین) صورت گرفت.
از این روش به دلیل اینکه یک روش تشخیص سریع، دقیق و غیرتهاجمی است، در مدارس و مراکز بهداشتی استفاده میشود.
تصویربرداری شبکیه چشم افراد ای دی اچ دی چه نتایجی داشته است؟ چشم افراد مبتلا به این اختلال، دارای تراکم عروقی بالاتر بودند.
در این افراد، عرض شریانها باریکتر از افراد فاقد ای دی اچ دی گزارش شد و زاویه انشعاب یعنی شاخعهای منشعب شده از یک رگ اصلی، در این افراد الگوهای متناوب و گاها غیرمعمول دارد. حالا به سراغ معرفی انواع راه درمان میپردازیم.
درمان بیش فعالی
امروزه انواع رویکردهای درمانی، داروهای نوین برای ADHD، تکنیکهای مدیریت رفتاری ADHD، پشتیبانی عاطفی برای ADHD، تمرینات تمرکز برای ADHD و مشاوره والدین ADHD، راه معالجه ADHD را بیش از گذشته هموارتر کردهاند.
درمان بیش فعالی اغلب شامل چندین رویکرد است و این رویکردها شامل دارو و یک یا چند نوع درمان و همچنین اقدامات رفتاری هستند که میتوانید آنها را عملی کنید.
دریافت معالجه مناسب به فرد در مدیریت علائم ADHD کمک میکند تا احساس بهتری داشته باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد اینکه چه راهکاری ممکن است برای شما یا فرزندتان بهتر باشد، حتما با پزشک خود صحبت کنید.
اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) کاندیشنی است که روی نحوه رفتار و کیفیت یادگیری افراد تأثیر میگذارد. کسانی که ADHD دارند در تمرکز مشکل دارند (به راحتی حواسشان پرت میشود). مخصوصا اینکه پسران در مقایسه با دختران بیشتر ممکن است علائم تکانشی و بیش فعالی داشته باشند.
معالجه و بهبود با استفاده از دارو سریع است و علائم ADHD را کنترل میکند، اما استفاده از دارو به تنهایی ممکن است بهترین روش برای فرد مبتلا به ADHD نباشد. راهکارهای غیر دارویی اغلب با راهکارهای دارویی برای معالجه ADHD ترکیب میشوند.
معالجه adhd معمولا دارو، برنامههای آموزشی، مدیریت رفتاری، مشاوره روانشناختی و حمایت خانواده را شامل میشوند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره تشخیص و درمان بیش فعالی، با کارشناسان ما در تماس باشید.
داروهای مخصوص معالجه adhd
تاثیر داروها بر افراد مبتلا به بیش فعالی چگونه است؟
انواع داروهای بیش فعالی بسته به نوع آنها، به روشهای مختلفی عمل میکنند. اما تمام داروهای ADHD با افزایش سطح مواد شیمیایی مهم (انتقالدهندههای عصبی) در مغز کار میکنند. این انتقال دهندههای عصبی شامل دوپامین و نوراپی نفرین هستند. افزایش میزان این انتقال دهندههای عصبی به بهبود علائم ADHD کمک زیادی میکند، از جمله:
- افزایش دامنه توجه
- کاهش بیش فعالی
- کنترل رفتارهای تکانشی
- مدیریت ناتوانیها در زمینه اجرای امور
داروهای ADHD روی هر فرد تاثیر متفاوتی میگذارد. برای مثال دارویی که روی یک فرد موثر است ممکن است برای شما یا روی فرزندتان موثر نباشد. و اولین دارویی که شما یا فرزندتان برای بهبود ADHD امتحان میکنید ممکن است مناسب نباشد یا اصلا موثر نباشد، یا حتی ممکن است عوارض جانبی آزاردهندهای ایجاد کند. گاهی اوقات نیز ممکن است داروی درستی دریافت کنید اما به دوز بالاتری نیاز داشته باشید.
راه بهبود ADHD از طریق مداخلات روانشناختی برای ADHD، برنامههای توانبخشی مغزی ADHD، مشاوره تحصیلی برای ADHD، بهره گیری از فناوریهای کمکی برای ADHD و استفاده از تکنیکهای مدیریت استرس ADHD، تسهیل میشود.
پس حتما قبل از شروع دارو درمانی پزشکتان را در جریان تمام داروهایی که خود یا فرزندتان مصرف میکنید، قرار دهید. همچنین، مصرف نوشیدنیهای کافئیندار یا مصرف مکملها (و مقدار آن در روز) را به پزشک خود اطلاع دهید. ترکیب برخی از داروها ممکن است اثرات مضری بر بدن داشته باشد.
پزشک شما ممکن است در صورت لزوم داروها و دوزهای متفاوتی را امتحان کند تا بفهمد چه چیزی برای شما یا فرزندتان مفید است. او معمولا شما یا فرزندتان را بررسی میکند و دوز دارو را برای یافتن تعادل مناسب بین فواید و عوارض جانبی تنظیم میکند.
هنگامی که دارو و دوز مناسب را پیدا کردید، متوجه میشوید که داروهای ADHD به بهبود و تعدیل علائم شما کمک میکنند. پس بدین ترتیب علائم مرتبط با بیش فعالی، دامنه توجه و رفتارهای تکانشی بهبود خواهند یافت.
داروهای محرک (مانند دگزامفتامین و متیل فنیدات) رایجترین داروهای مورد استفاده برای ADHD هستند. آنها بر روی آزادسازی انتقال دهندههای عصبی دوپامین (ماده شیمیایی مغز) عمل میکنند. مقادیر بیشتر دوپامین تمرکز را افزایش میدهد و رفتارهای بیش فعال و تکانشی را مهار میکند.
دگزامفتامین و متیل فنیدات مشابه هستند اما از نظر ترکیب شیمیایی و اثرات متفاوتاند، بنابراین ممکن است این داروها روی کودکی بیشتر از کودک دیگر اثر داشته باشند.
دارو اغلب بخش مهمی از درمان برای افراد مبتلا به ADHD است. با این حال، تصمیم گیری ممکن است کمی دشوار باشد.
برای گرفتن بهترین تصمیم، شما و پزشکتان با هم کار خواهید کرد تا تصمیم بگیرید که آیا دارو گزینه خوبی است یا خیر.
بر اساس شواهد موجود، راهبردهای موثر شامل بهبود ADHD با دارو، رفتار درمانی توسط والدین و رفتاردرمانی توسط معلم است. آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه میکند که کودکان 6 ساله یا سنین بالاتر از آن با دارو درمانی یا رفتار درمانی ترجیحاً با ترکیب این دو روش، درمان شوند. رفتار درمانی ارائه شده توسط والدین به عنوان اولین راهکار برای کودکان کمتر از 6 سال استفاده میشود. AAP همچنین توصیه میکند که مدارس نیز باید در طرح درمانی ای دی اچ دی، مثل پشتیبانی و ارائه تسهیلات به دانش آموز مبتلا به بیش فعالی شرکت کنند.
محققان قبلاً روشهای معالجه ADHD را بررسی کردهاند و به بررسی این موضوع پرداختهاند که آیا انواع مختلف راهکارهای روانی-اجتماعی برای ADHD مؤثر هستند یا خیر. آنها دریافتند که مداخله رفتاری با همسالان، که نوعی رفتار درمانی است بسیار موثر خواهد بود. مداخله رفتاری از طریق همسالان بدین شکل است که در آن معلمان سایر دانش آموزان را برای حمایت از رفتارهای مثبت کودک (کودک مبتلا به بیش فعالی) آموزش میدهند.
معرفی چند نمونه راهکار جدید و محبوب بهبود adhd
بسیاری از متخصصان کشورهای پیشرفته دنیا بر اتخاذ درمان چندوجهی تکیه دارند. حالا سوال اصلی اینجاست که اصلا درمان چندوجهی چیست؟ درمان چندوجهی همانطور که از نام آن نیز مشخص است، یک رویکرد جامع و ترکیبی محسوب میشود. در این معمولا از روشهای مختلف درمانی به صورت متوالی و همزمان استفاده میکنند که باعث سرعت بخشیدن به روند بهبود adhd خواهد شد.
در درمان چندوجهی adhd معمولا از درمانهای مشهور و موثر دنیا استفاده میشود. این راهکارها عبارتاند از:
- استفاده از دارودرمانی به عنوان اصلیترین راهکار، مثل تجویز داروهای محرکی مثل متیلفنیدات!
- برای اینکه فرد بتواند رفتارهای چالشبرانگیز خود را مدیریت کند، مهارتهای رفتاری را باید یاد بگیرد. برای کودکان مبتلا به ای دی اچ دی، رفتاردرمانی و آموزش مهارتهای رفتاری به کودک و همچنین والدین وی، ضروری است.
- در صورتی که فرد مبتلا به ای دی اچ دی در گروه سنی کودکان و نوجوان قرار داشته باشد، والدین وی میبایست آگاهی بیشتری نسبت به این اختلال، علائم و چالشهای آن کسب کنند و همچنین راهکارهای مناسب برای حمایت موثر و صحیح فرزندشان را یاد بگیرند. در صورتی که به دنبال پکیج آموزش والدین برای اتخاذ رفتار صحیح با کودکان بیش فعال هستید، چالش تا آرامش: پکیج طلایی تربیت فرزند بیش فعال را به شما پیشنهاد میدهیم، چرا که آموزش والدین، موثرترین قدم برای بهبود adhd محسوب میشود.
- افراد مبتلا به adhd، مخصوصا کودکان، اغلب در مهارتهای اجتماعی ضعیف هستند، پس قطعا آموزش مهارتهای اجتماعی نیز میبایست در درمان چند وجهی ADHD گنجانده شود.
- نوروفیدبک نیز یک راه بهبود adhd نوین است که در این روش برای کم شدن بیش فعالی و بهبود تمرکز، امواج مغزی فرد مبتلا به ADHD تنطیم میشود. در آینده به صورت کامل و جامع درباره این روش و تاثیر آن صحبت خواهیم کرد.
- درمان مکمل نیز پایه و اساس درمان چندوجهی است. چرا که اگر فرد تمام درمانهای فوق را دریافت کند، اما خواب کافی و تغذیه مناسب نداشته باشد، عملا انگار درمانی دریافت نکرده! پس بهبود تغذیه، تکنیکهای آرامسازی ذهن، خواب مناسب و ورزش را نباید فراموش کرد!
CBT (درمان شناختی–رفتار) و ADHD coaching
در درمان CBT که در ایران به درمان شناختی-رفتاری شهرت دارد، تمرکز فقط روی گذشته فرد نیست. به جای آن درمانگر روی حل مسائل فعلی زندگی فرد و آمورش مهارتهای مختلف برای بهبود زندگی و مدیریت علائم تکیه دارد. درمان شناختی-رفتاری اغلب به صورت جلسات منظم و ساختارمند فردی و یا حتی جلسات گروهی انجام میشود. البته لازم به ذکر است که این روش رفتار یا به صورت منفرد و یا در کنار دارودرمانی، مورد استفاده قرار میگیرد.
ADHD Coaching یا همان مربیگری ADHD برخلاف CBT، هنوز در ایران چندان شناخته شده نیست. تمرکز اصلی مربیگری ای دی اچ دی بر روی آموزش مهارتهای اجرایی برای بهبود عملکرد و زندگی روزانه فرد است. در این روش بین مربی ای دی اچ دی با مراجع خود برای تعیین اهداف مشخص، سازماندهی برنامههای روزانه، بهبود تمرکز، مدیریت زمان و افزایش انگیزه، همکاری عمیقی صورت میگیرد. تمرکز اصلی کوچینگ بر روی ایجاد بهبود و تغییرات عملی است و این روش برخلاف رواندرمانی، روی زمان حال تاکید دارد.
نتیجه گیری
در این مقاله درباره تشخیص و درمان بیش فعالی صحبت کردیم. از مهمترین راهها در درمان اختلال بیشفعالی، میتوان به رواندرمانی برای ADHD و مصرف داروهای بیشفعالی اشاره کرد. لازم به ذکر است که رفتار صحیح والدین با کودک مبتلا به بیش فعالی، نقش مهمی در مدیریت علائم ADHD کودک ایفا میکند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره پکیج چالش تا آرامش، با کارشناسان وب سایت adhdyar، تماس بگیرید.